خرید درمانی از شوخی تا واقعیت
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که تصمیم بگیرید برای عوض کردن حال و هوایتان به پاساژ یا حتی فروشگاه‌های اینترنتی سر بزنید و چیزی بخرید. بسیاری از اوقات وقتی فقط برای بهترشدن حالمان خرید می‌کنیم، چیزهایی می‌خریم که به آن‌ها نیاز نداریم. اما آیا این خریدها نرمال هستند یا نشان‌دهنده مشکل‌اند؟ شاید شما هم اصطلاح خرید درمانی را شنیده باشید. اما آیا واقعاً چنین چیزی وجود دارد؟ با ما همراه باشید تا ببینیم خرید درمانی چیست و آیا باید نگران خریدهایی که می‌کنیم باشیم یا نه.
نصب اپلیکیشن کش‌بک زرین پلاس از کافه بازار
خرید درمانی چیست؟
خرید درمانی یا Retail Therapy به معنای خریدکردن برای بهترشدن حال و هوا و فرار از استرس‌های روزمره است. یک مطالعه نشان داده است که حدود 62% از افراد گهگاه برای این که حالشان بهتر شود خرید می‌کنند و حدود 28% از افراد برای این که چیزی را جشن بگیرند خرید می‌کنند.
خرید درمانی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد احساسات منفی مثل افسردگی، اضطراب یا خشم دارد و با خریدکردن می‌خواهد این احساسات را کاهش دهد؛ بنابراین خرید درمانی نوعی مکانیسم دفاعی برای مقابله با استرس‌های زندگی است.
خرید درمانی می‌تواند روش موقتی مفیدی برای بهترشدن خلق‌وخو باشد، اما اگر بیش از حد انجام شود می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
آیا خرید درمانی واقعاً حال ما را خوب می‌کند؟
بله؛ مطالعات روان‌شناسی نشان می‌دهند که خرید درمانی اثرات مثبت روان‌شناختی و درمانی زیادی دارد. چه به یک فروشگاه اینترنتی بروید و سبد خریدتان را پر کنید چه به پاساژ موردعلاقه‌تان سر بزنید و چند ساعتی مغازه‌ها را نگاه کنید، احساس خوبی در شما ایجاد خواهد شد. گاهی اوقات حتی نگاه‌کردن به جنس‌ها باعث خوشحالی می‌شود.
این حال خوب از کجا می‌آید؟
ممکن است بعضی افراد فکر کنند خرید درمانی فقط هدردادن پول و انرژی است؛ اما چندین عامل روان‌شناسی حال خوبی که از آن می‌گیریم را توجیه می‌کنند:
به ما احساس کنترل می‌دهد
عموماً وقتی غمگین هستیم احساس می‌کنیم نمی‌توانیم هیچ‌چیزی را در زندگی‌مان کنترل کنیم. زمانی که به خرید می‌رویم چون می‌توانیم چیزهایی که می‌خریم را انتخاب کنیم، احساس کنترل به زندگی ما برمی‌گردد. یک مطالعه نشان داده که خریدن چیزهایی که دوست داریم احساس کنترل داشتن روی زندگی را تا 40 برابر بیشتر می‌کند.
ما را شاد می‌کند
مراجعه به فروشگاه‌های حضوری و آنلاین مثل آمازون باعث می‌شود احساس خوبی داشته باشیم. وقتی انتظار داریم پاداشی دریافت کنیم یک هورمون به نام دوپامین در مغز ما ترشح می‌شود این هورمون باعث به‌وجودآمدن یک احساس مثبت می‌شود و ما را تشویق می‌کند کاری که باعث ترشح آن شده را بیشتر تکرار کنیم.
حواس ما را پرت می‌کند
همین که از خانه بیرون برویم و در پاساژها وقت بگذرانیم کافی است که حتی برای مدتی کوتاه حواسمان از مشکلات زندگی و چیزهایی که ما را ناراحت کرده‌اند پرت شود. هم فروشگاه‌های حضوری و هم اینترنتی با رنگ‌ها و طرح‌های جذاب تزیین شده‌اند تا توجه مشتری را به خود جلب کنند. این جذابیت بصری باعث می‌شود که حواسمان به‌کلی از چیزهای ناراحت‌کننده پرت شود.
اثر مثبت تعاملات اجتماعی
زمانی که برای خریدکردن به پاساژها می‌رویم، به‌احتمال زیاد با سایر افراد یا فروشنده‌ها صحبت می‌کنیم. همین تعامل اجتماعی، هر چقدر هم کم، باعث می‌شود احساس مثبتی در ما به وجود بیاید. یک مطالعه نشان داده حتی افرادی که به‌تنهایی به خرید می‌روند احساس می‌کنند بیشتر با جامعه ارتباط دارند.
خریدکردن یا پس‌انداز؟
با وجودی که تهیه چیزهای کوچک می‌تواند در حال و هوای ما تأثیر مثبتی داشته باشد؛ اما مطالعات نشان داده پس‌اندازکردن پول برای خرید چیزی که دوستش داریم هم از نظر روان‌شناختی اثر درمانی دارد. علت آن این است که در تمام مدت پس‌اندازکردن برای چیزی که دوستش داریم، مغز ما منتظر پاداش گرفتن است و همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، دوپامین ترشح می‌کند.
خرید درمانی چه زمانی مشکل‌ساز می‌شود؟
خیلی از افراد از خرید درمانی به عنوان لذتی یاد می‌کنند که با احساس گناه همراه است. اما اگر واقعاً حال ما را خوب می‌کند، چرا باید با احساس گناه همراه باشد؟
درست است که این موضوع به خودی خود به عنوان یک مشکل شناخته نمی‌شود؛ اما اگر کنترل نشود می‌تواند مشکل‌ساز شود:
مشکلات مالی
خرید درمانی افراطی می‌تواند باعث مشکلات مالی شود. همان‌طور که در تعریف آن گفتیم، زمانی که فرد خرید درمانی می‌کند عمدتاً چیزهایی را می‌خرد که واقعاً به آن‌ها نیازی ندارد. هزینه‌ای که صرف تهیه این کالاها می‌شود ممکن است آن‌قدر زیاد شود که فرد در هزینه‌های ضروری زندگی مثل اجاره‌خانه، پرداخت قبوض، خرید مواد غذایی، مراجعه به پزشک و… به مشکل بخورد و دچار محدودیت شود.
اعتیاد به خرید
گاهی اوقات خریدکردن به یک رفتار اجباری یا اعتیادی تبدیل می‌شود. به این معنی که دیگر فرد لذت چندانی از خرید نمی‌برد و فقط به عنوان یک رفتار اجباری خرید می‌کند. در این موارد ممکن است فرد بعد از خریدکردن احساس گناه یا شرم زیادی را تجربه کند.
از کجا بفهمیم به خرید اعتیاد پیدا کرده‌ایم؟
تقریباً 5.8% از جمعیت آمریکا به خریدکردن اعتیاد دارند. درباره شیوع این مشکل در جمعیت ایران اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. معمولاً اعتیاد به خرید در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی شروع می‌شود. برخی شواهد نشان می‌دهد که اعتیاد به خرید در خانواده‌هایی که به مشکلات اضطراب، اختلالات خلقی (مثل افسردگی) و اعتیاد به مواد مخدر دچار هستند شیوع بیشتری دارد.
علائم زیر نشان می‌دهد ممکن است به خریدکردن اعتیاد پیدا کرده باشید:
- زمان زیادی را صرف تحقیق‌کردن درباره کالاهایی می‌کنید که اصلاً به آن‌ها نیاز ندارید.
- به دلیل خریدکردن زیاد دچار مشکلات مالی می‌شوید.
- دائماً به خرید چیزهایی که به آن‌ها نیاز ندارید فکر می‌کنید.
- دست‌کشیدن از خرید چیزهای غیرضروری برای شما دشوار است.
- به دلیل خریدکردن غیرقابل‌کنترل در خانه، مدرسه یا محل کار دچار مشکلاتی شده‌اید.
- احساس می‌کنید باید خریدهایتان را از بقیه پنهان کنید.
درصورتی‌که این علائم را دارید یا از اطرافیان شما کسی دچار این مشکلات شده است بهتر است مشاوره بگیرید یا به روان‌شناس مراجعه کنید.
چطور از خرید درمانی استفاده سالم کنیم؟
اگر می‌خواهید به صورت سالم از خرید درمانی لذت ببرید می‌توانید از روش‌ها و نکات زیر استفاده کنید. به یاد داشته باشید که خریدکردن برای رسیدن به احساس لذت و شادی لزوماً چیز بدی نیست؛ اما باید آن را تحت کنترل داشته باشید.
مراقب باشید
حساب شده خرید کنید و مراقب چیزهایی که می‌خرید و هزینه‌ای که می‌کنید باشید. خریدکردن اگر به درجه‌ای برسد که برای شما مشکل مالی یا محدودیت بودجه ایجاد کند، ناسالم است.
از قبل بودجه را مشخص کنید
بهتر است همان ابتدای ماه یک بودجه را برای خریدکردن مشخص کنید و زمانی که به خرید می‌روید مراقب باشید مبلغ خرید شما از این بودجه فراتر نرود. این کار باعث می‌شود علی‌رغم هیجان خریدکردن و دوپامینی که در مغز شما ترشح می‌شود، بیش از حد پول خرج نکنید.
عاقلانه انحام دهید
سعی کنید چیزهایی که به آن‌ها نیاز دارید یا به دردتان می‌خورد تهیه کنید. بهتر است از قبل چیزهایی که نیاز دارید را بنویسید و همان ها رو تهیه کنید.
فقط ویترین‌ها را نگاه کنید
بسیاری از اوقات فقط بیرون رفتن و نگاه‌کردن به ویترین مغازه‌ها یا حتی رفتن به سایت فروشگاه‌های اینترنتی و دیدن محصولات حال و هوای ما را بهتر می‌کند و نیازی نیست حتماً چیزی تهیه کنیم.
مراقب رفتارهای خطرناک باشید
آیا خریدکردن باعث می‌شود برای کارهای مهم و ضروری وقت نداشته باشید؟ یا تنهایی خریدکردن را به وقت گذراندن با خانواده و دوستان ترجیح می‌دهید؟ این موارد می‌توانند نشان‌دهنده این باشند که خریدکردن برای شما به یک مشکل تبدیل شده است.
وقتی حوصله‌تان سر رفته خرید نکنید
گاهی اوقات فقط به این دلیل که حوصله‌مان سر رفته و سرگرمی خوبی نداریم به خرید می‌رویم. سعی کنید در این مواقع کار دیگری انجام دهید.
راه‌های بهتری برای سرحال شدن پیدا کنید
کارهای زیادی هستند که باعث می‌شوند حال ما بهتر شود همچون ورزش‌کردن، خواب خوب، تغذیه سالم، سرگرمی‌ها و کارهای خلاقانه و… .
راهکارهای جایگزین
خرید درمانی اگر کنترل شده و گهگاه اتفاق بیفتد چیز بدی نیست. بااین‌حال راهکارهای سالم‌تری برای کاهش استرس و افزایش شاید وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. اگر می‌خواهید به جای خرید درمانی از روش‌های سالم‌تری استفاده کنید، راهکارهای زیر را امتحان کنید:
1. ورزش‌کردن
ورزش باعث ترشح اندورفین (هورمون شادی) می‌شود و خلق‌وخو را بهبود می‌بخشد.
2. مدیتیشن
انجام مدیتیشن و تمرینات تنفس عمیق باعث افزایش آرامش و کاهش استرس و تنش می‌شود.
3. صحبت با دوستان
صحبت‌کردن با دوستان یا اعضای خانواده و درددل‌کردن درباره مشکلاتی که ذهن شما را مشغول کرده می‌تواند باعث کاهش تنش و افزایش آرامش شود.
4. نوشتن در دفتر خاطرات
نوشتن افکار و احساساتمان می‌تواند کمک کند تا استرس کمتری داشته باشیم و بتوانیم بهتر فکر کنیم و برای حل مشکلاتمان راه‌های خوبی پیدا کنیم.
5. دریافت مشاوره
در صورت نیاز بهتر است با یک مشاور صحبت کنید تا مشکلات را از ریشه حل کنید و برای مقابله با آن‌ها تکنیک‌های سالم‌تری پیدا کنید.
آیا مردان هم خرید درمانی می‌کنند؟
با وجودی که خرید درمانی در مردان و زنان اثر یکسانی دارد؛ اما این نگاه جنسیت زده وجود دارد که زنان بیشتر به خرید درمانی روی می‌آورند تا مردان. در حقیقت این موضوع ربطی به جنسیت ندارد و مردان هم از این روش برای بهبود حالشان استفاده می‌کنند.
البته احتمال این که زنان بیشتر از مردان برای کاهش استرس استفاده کنند بیشتر است. یک تفاوت دیگر که ممکن است بین این دو جنس وجود داشته باشد تفاوت در چیزهایی است که می‌خرند. به‌طوری‌که به نظر می‌رسد خانم‌ها بیشتر از خرید لباس و لوازم آرایشی لذت می‌برند درحالی‌که خرید لوازم ورزشی و وسایل الکترونیکی ممکن است در مردان بیشتر باشد. البته این تفاوت‌ها ساده‌سازی شده هستند و نباید آن‌ها را به همه خانم‌ها و همه آقایان نسبت داد.
در شرایط اقتصادی فعلی
هرچقدر هم که از خوبی‌هاش بگوییم چالش‌های اقتصادی کنونی کشور را نمی‌توان نادیده گرفت. بسیاری از ما به دلیل تنگنای مالی و شرایط دشوار اقتصادی برای تهیه چیزهای ضروری نیز باید برنامه‌ریزی کنیم و شاید کمتر از لذت ببریم.
همان‌طور که اشاره شد خرید درمانی نباید باعث فشار اقتصادی شود. راه‌هایی برای کاهش فشار اقتصادی وجود دارد که شاید به شما کمک کند؛ مثلاً:
- از سایت‌ها یا فروشگاه‌هایی که تخفیف دارند استفاده کنید
- محصولات ایرانی باکیفیت را جایگزین محصولات خارجی کنید
- برخی محصولات را دست‌دوم بخرید
- قیمت محصولات را در سایت‌های مختلف مقایسه کنید و ارزان‌ترین مورد را بخرید.
- از فروشگاه‌های اینترنتی معتبر مثل دیجی‌کالا استفاده کنید
- استفاده از اعتبار به جای نقد
- اقساطی
- از فروشگاه‌هایی که کش بک (بازگشت نقدی وجه) دارند یعنی بخشی از مبلغ کل خرید را به حساب شما برمی‌گردانند استفاده کنید. (زرین پلاس)
- استفاده از کد تخفیف و کوپن تخفیف
بااین‌وجود اگر شما هم مثل اکثر مردم ایران در شرایط کنونی فشار اقتصادی را احساس می‌کنید، سعی کنید از راهکارهای سالم‌تری که بالاتر شرح دادیم برای عوض‌شدن حال و هوایتان استفاده کنید.
خرید درمانی؛ یک واقعیت
همان‌طور که دیدیدم خرید درمانی یک واقعیت است که پژوهش‌های زیادی روی آن انجام شده است. در حقیقت خرید درمانی را می‌توان یک پدیده روان‌شناختی دانست که می‌تواند بی‌ضرر و مفید باشد؛ البته تا وقتی که کنترل آن از دست شما خارج نشود.
امیدواریم با راهکارهایی که در این مقاله ارائه کردیم موفق شده باشیم به شما کمک کنیم خرید لذت بخشی داشته باشید. تجربه شما از خرید درمانی چیست؟ شما چه راهکاری برای خرید درمانی سالم دارید؟
